Μερικά μόλις χιλιόμετρα από το Ρέθυμνο, σε μια περιοχή άγριας φυσικής ομορφιάς που εντυπωσιάζει, τόσο τους ντόπιους όσο και τους ξένους επισκέπτες, βρίσκεται το φαράγγι των Μύλλων, καλυμμένο από ένα πέπλο πρασίνου.

Το φαράγγι καλύπτεται κυριολεκτικά από ένα χαλί άγριας βλάστησης, το οποίο κάνει δύσκολη την εξερεύνηση όλων των νερόμυλων (30 περίπου) που υπήρχαν στην κοίτη του ποταμού.

Ανάμεσα στα πολυάριθμα δέντρα και φυτά που καλύπτουν ολόκληρο το φαράγγι, βρίσκεται ένα ενετικό μέγαρο του δέκατου έκτου αιώνα (16ου), το οποίο αποτέλεσε κατοικία ενός ενετού φοροεισπράκτορα, που επιτηρούσε τις ποσότητες σιταριού που αλέσωνταν και την ποσότητα του αλευριού που παρασκευαζόταν, προκειμένου να φορολογηθούν οι μυλωνάδες.

Οι φούρνοι του, παρήγαγαν τις μεγάλες ποσότητες ψωμιού που ήταν απαραίτητες προκειμένου να ικανοποιήσουν τις ανάγκες των Ενετικών Αρχών.

Ενδιαφέρον επίσης παρουσιάζει για τους επισκέπτες ο μεγάλος αριθμός εκκλησιών που βρίσκονται στην περιοχή όπως είναι η εκκλησία της Παναγίας του Χαλεβή, το μικρό παρεκκλήσι του Αγίου Ιωάννη, το παρεκκλήσι του Αγίου Αντωνίου, και η εκκλησία των Αγίων Πέντε Παρθένων.

Όταν κάποιος αναφέρεται στο φαράγγι των Μύλλων, δεν μπορεί να αγνοήσει την χλωρίδα και την πανίδα του. Ο επισκέπτης νιώθει να χάνεται από την μαγεία της φύσης που τον περιβάλει. Τεράστια δέντρα όπως μουριές, κυπαρίσσια, αλλά και καλλιεργήσιμα δέντρα και φυτά, καθώς επίσης και τα πολύχρωμα αγριολούλουδα και οι θάμνοι που καλύπτουν το έδαφος σαν τάπητας, συνθέτουν ένα τοπίο απαράμιλλης ομορφιάς.

Η φύση έχει πράγματι ευλογήσει αυτόν τον τόπο. Το φαράγγι είναι επίσης βιότοπος κάθε τύπου φτερωτού πλάσματος. Ο επισκέπτης ακούει τις ευτυχείς μελωδίες της κουκουβάγιας , του κότσυφα, των τρυγονιών, και πολλών άλλων πουλιών τραγουδιού, ενώ έχει την ευκαιρία να θαυμάσει άγρια περιστέρια και γεράκια που βρίσκονται κρυμμένα ψηλά στους βράχους. Μέσα στο Μυλωνιανό φαράγγι, που αρχίζει στα δυτικά του Χρωμοναστηρίου και φθάνει σχεδόν στη θάλασσα, κτίστηκαν οι μικροί οικισμοί των Μύλλων.

Ο ενδιαφερόμενος επισκέπτης για την ξενάγηση του στο φαράγγι των Μύλων μπορεί να ξεκινήσει είτε από το Ξηρό Χωριό, είτε να οδηγήσει προς την κατεύθυνση του Χρωμοναστηρίου και να αφήσει το όχημα του στην πινακίδα με την επιγραφή «Φαράγγι των Μύλων». Μετά από έναν περίπατο περίπου 300 μέτρων φτάνει σε ένα παραδοσιακό καφενείο – Ταβέρνα, όπου ο Ευάγγελος τον περιμένει, έτοιμος να παράσχει οποιεσδήποτε πληροφορίες.

Ο Ευάγγελος μεγάλωσε στο χωριό που τώρα έχει εγκαταλειφθεί και έζησε εκεί έως το 1970. Υστέρα από την ανακαίνιση του σπιτιού στο οποίο μεγάλωσε, άνοιξε ένα παραδοσιακό καφενείο – Ταβέρνα όπου ο επισκέπτης μπορεί να βρει φαγητό και ποτά. Όλα τα προϊόντα που υπάρχουν στο μαγαζί, από την σαλάτα μέχρι και το κρέας είναι τοπικά προϊόντα και απολύτως φρέσκα. .

Καλώς ήρθατε στο Φαράγγι των Μύλλων

ΜΥΛΟΙ ΡΕΘΥΜΝΗΣ-ΦΑΡΑΓΓΙ ΜΥΛΛΩΝ

Συντεταγμένες: 35°20′16″N 24°30′12″E (Χάρτης)

Μύλοι
Χάρτης Θέση στην Ελλάδα Μύλοι Πληροφορίες Γεωγραφικό διαμέρισμα Κρήτη Περιφέρεια Κρήτης Νομός Ρεθύμνου Δήμος Ρεθύμνης Υψόμετρο 270 m Οι Μύλοι είναι σήμερα οικισμοί (τμήματα) της τοπικής κοινότητας Χρωμοναστηρίου του δήμου Ρεθύμνης της περιφέρειας Κρήτης (πρόγραμμα Καλλικράτης). Από το 1999 έως το 2010 σύμφωνα με την τότε διοικητική διαίρεση της Ελλάδας συμπεριλαμβανόταν στο δημοτικό διαμέρισμα Χρωμοναστηρίου του Καποδιστριακού δήμου Ρεθύμνης. Οι Άνω και Κάτω Μύλοι έχουν χαρακτηριστεί παραδοσιακοί οικισμοί μέσης πολιτιστικής αξίας (κατηγορία ΙΙ) (ΦΕΚΔ 728/1995) [1] [2]

Ιστορία, γεωγραφία περιοχής Οι Μύλοι Ρεθύμνου ήταν παλαιότερα οικισμός κτισμένος μέσα στο Μυλωνιανό φαράγγι σε απόσταση 7 χιλιομέτρων από το Ρέθυμνο, αριστερά του αυτοκινητόδρομου προς Χρωμοναστήρι. Αποτελούνταν από δύο γειτονιές των Απάνω και Κάτω Μύλων. Από το 1972 οι Απάνω-Κάτω Μύλοι εγκαταλείφθηκαν και οι κάτοικοί τους εγκαταστάθηκαν στο νέο οικισμό των Μύλων που βρίσκεται δυτικά, εκτός φαραγγιού, σε υψόμετρο 270 μέτρων. Οι παλαιοί οικισμοί των Μύλων μέσα στο φαράγγι αποτελούν πλέον τουριστική περιοχή. Η νότια από τους παλιούς οικισμούς των Μύλων περιοχή του Μυλωνιανού φαραγγιού είναι πλούσια σε πηγαία νερά, γι’ αυτό κατασκευάστηκαν και λειτούργησαν νερόμυλοι–αλευρόμυλοι από την εποχή που άρχισε να γίνεται χρήση των υδατοπτώσεων για παραγωγή ενέργειας. Το φαράγγι φιλοξενεί πολλά σπάνια είδη της κρητικής χλωρίδας και είναι πολύ εύκολο στην πρόσβαση[3] Το φαράγγι κατά τη Βενετική Κυριαρχία συναντάται με το όνομα Κοιλάδα Καμηλάρη (Valle Cammilari). [4]

Η αρχή του φαραγγιού, οικισμός Οι νερόμυλοι Αντούμε από το βιβλίο/εργασία «Οι νερόμυλοι του Ρεθύμνου, Μια ιστορική προσέγγιση της ακμής και παρακμής του προβιομηχανικού οικισμού» του Μανούσου Μαραγκάκη, σε συνεργασία με τους μαθητές της ομάδας ΤΕΧΝΟΜΑΘΕΙΑ-ΜΥΛΟΜΑΘΕΙΑ του Ε.Π.Λ. Ρεθύμνου, Ρέθυμνο 1996, τις εξής πληροφορίες: Κατά μήκος της κοίτης του ποταμού, που διασχίζει το φαράγγι, υπάρχουν χαλάσματα παλιών νερόμυλων από τους οποίους πήραν τα ονόματά τους οι προβιομηχανικοί οικισμοί Πάνω και Κάτω Μύλοι. Η ιστορία τους, καθώς και η ιστορία των νερόμυλων, ξεκινά πιθανότατα από το Μεσαίωνα. Η παλιότερη χρονολογία ύπαρξης νερόμυλων στους Μύλους έρχεται στο φως μέσα από ένα νοταριακό (συμβολαιογραφικό) έγγραφο που αφορά μια διαρκή ενοικίαση μύλου στις 31 Μαίου του 1643. Η παραγωγή και κυρίως οι αλεστικές υπηρεσίες τους ήταν ιδιαίτερα σημαντικές κατά τους περασμένους αιώνες, γιατί τροφοδοτούσαν αδιάκοπα την πόλη του Ρεθύμνου και τις γύρω περιοχές με αλεύρι για αρτοσκευάσματα. Ουσιαστική αιτία της δημιουργίας των μύλων στάθηκε η γεωργική πολιτική και συγκεκριμένα η πολιτική για το σιτάρι, την παραγωγή και τη μεταποίησή του, που εφάρμοσαν οι Ενετοί μετά από χρόνιες παραινέσεις προς τη Γαληνοτάτη Δημοκρατία της Βενετίας. Η πολιτική αυτή της σιτάρκειας που εφαρμόστηκε από τους κατακτητές Βενετούς, ήταν έργο μεγίστης στρατηγικής σημασίας για την ανεξαρτησία, σε περίοδο αποκλεισμών του νησιού από εχθρικούς στόλους.

Το 1963 το Υπουργείο Κοινωνικών Υπηρεσιών μετά από έκθεση γεωλόγου αποφάσισε τη μεταφορά του οικισμού. Για το σκοπό αυτό απαλλοτριώθηκε η περιοχή «Φραχτό» και παραχωρήθηκαν 20 οικόπεδα σε ισάριθμες οικογένειες και διατέθηκαν πιστώσεις για έργα υποδομής. Το 1972 παραδόθηκαν οι νέες οικίες ενώ εγκαταλείφθηκαν υποχρεωτικά και οριστικά οι δύο οικισμοί, Πάνω και Κάτω Μύλοι. Υπάρχουν ακόμα απομεινάρια του υδροδικτύου καθώς και αποσαθρωμένα εξαρτήματα του μηχανισμού των νερόμυλων, που άρχισαν να φθίνουν στο τέλος του 19ου αιώνα και εγκαταλείφθηκαν σταδιακά από τις αρχές του 20ου αιώνα.

Το φαράγγι Αυτό το καταπράσινο φαράγγι φιλοξενεί πολλά σπάνια είδη της κρητικής χλωρίδας. Η είσοδός του είναι στα νότια του χωριού Χρωμοναστήρι και η έξοδός του κοντά στο Ξηρό Χωριό.[5]. Η περιήγηση του φαραγγιού είναι δυνατή μόνο με τα πόδια, με δίωρη διαδρομή που αποζημιώνει τους περιηγητές της με μοναδικές δροσιστικές εικόνες αναψυχής, ιδιαίτερα την άνοιξη και τον καλοκαίρι.[6]

Το φαράγγι είναι κυριολεκτικά πνιγμένο μέσα στο πράσινο και ξεχωρίζει κανείς τα ερείπια των πετρόκτιστων κατοικιών των δύο οικισμών και τα απομεινάρια από τους τριάντα περίπου νερόμυλους που υπήρχαν. Οι περισσότεροι νερόμυλοι βρίσκονται κατανεμημένοι κατά μήκος του Μυλωνιανού ρυακιού, η δε πρόσβαση σε αυτούς δεν είναι ιδιαίτερα εύκολη λόγω της απότομης γεωμορφίας και του ανάγλυφου της περιοχής. Τα νερά από το Χρωμοναστηριανό και Καπεδιανό ρυάκι ενώνονται και δημιουργούν το Μυλωνιανό ρυάκι που ενισχυμένο από τις γύρω πηγές, του Αγίου Αντωνίου, των Πέντε Παρθένων και άλλων μικρότερων μετάφερε μεγάλη ποσότητα νερού για όλο το χρόνο και έδινε κίνηση σε όλους τους μύλους συγχρόνως, τα νερά δε αυτά κατέληγαν βορειότερα στον ποταμό Πλατανέ.

Αναρίθμητα είναι τα σπήλαια στα ανατολικά και δυτικά πρανή του φαραγγιού. Γύρω γύρω υπάρχουν γραφικότατα εκκλησάκια που διατηρούνται ακόμα: Άγιος Αντώνιος, Τίμιος Σταυρός, Άγιος Ιωάννης (σε σπηλιά), Αγίες Πέντε Παρθένες, Αγία Παρασκευή, Άγιος Νικόλαος και βορειότερα η Παναγιά του Χαλεβή[7].

Άλλες πληροφορίες Οι παλαιοί Απάνω και Κάτω Μύλοι έχουν κηρυχθεί διατηρητέα μνημεία (ΦΕΚ Δ’ 728/21-9-1995).

Η περιοχή έχει ενταχθεί στο Κτηματολογικό Γραφείο Ρεθύμνου, ήδη από 7-7-2005 (Χρωμοναστήρι). (Άλλες περιοχές που εξυπηρετούνται από το γραφείο αυτό: Ρέθυμνο, ΄Αδελε, Αργυρούπολη, Αρμένοι, Ατσιπόπουλο, Γεράνι, Επισκοπή , Μαρουλάς, Πρασιές, Πρινές, Ρουσσοσπίτι) [8]

Μύλοι Ρεθύμνης

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Μετάβαση σε: πλοήγηση, αναζήτησh

Συντεταγμένες:

35°20′16″N 24°30′12″E (Χάρτης)

Μύλοι

Χάρτης
Θέση στην Ελλάδα
Μύλοι
Πληροφορίες
Γεωγραφικό διαμέρισμα	Κρήτη
Περιφέρεια	Κρήτης
Νομός	Ρεθύμνου
Δήμος	Ρεθύμνης
Υψόμετρο	270 m

Οι Μύλοι είναι σήμερα οικισμοί (τμήματα) της τοπικής κοινότητας Χρωμοναστηρίου του δήμου Ρεθύμνης της περιφέρειας Κρήτης (πρόγραμμα Καλλικράτης). Από το 1999 έως το 2010 σύμφωνα με την τότε διοικητική διαίρεση της Ελλάδας συμπεριλαμβανόταν στο δημοτικό διαμέρισμα Χρωμοναστηρίου του Καποδιστριακού δήμου Ρεθύμνης. Οι Άνω και Κάτω Μύλοι έχουν χαρακτηριστεί παραδοσιακοί οικισμοί μέσης πολιτιστικής αξίας (κατηγορία ΙΙ) (ΦΕΚΔ 728/1995) ^[1] ^[2]

Πίνακας περιεχομένων

Ιστορία, γεωγραφία περιοχής

Οι Μύλοι Ρεθύμνου ήταν παλαιότερα οικισμός κτισμένος μέσα στο Μυλωνιανό φαράγγι σε απόσταση 7 χιλιομέτρων από το Ρέθυμνο, αριστερά του αυτοκινητόδρομου προς Χρωμοναστήρι. Αποτελούνταν από δύο γειτονιές των Απάνω και Κάτω Μύλων. Από το 1972 οι Απάνω-Κάτω Μύλοι εγκαταλείφθηκαν και οι κάτοικοί τους εγκαταστάθηκαν στο νέο οικισμό των Μύλων που βρίσκεται δυτικά, εκτός φαραγγιού, σε υψόμετρο 270 μέτρων. Οι παλαιοί οικισμοί των Μύλων μέσα στο φαράγγι αποτελούν πλέον τουριστική περιοχή. Η νότια από τους παλιούς οικισμούς των Μύλων περιοχή του Μυλωνιανού φαραγγιού είναι πλούσια σε πηγαία νερά, γι’ αυτό κατασκευάστηκαν και λειτούργησαν νερόμυλοι–αλευρόμυλοι από την εποχή που άρχισε να γίνεται χρήση των υδατοπτώσεων για παραγωγή ενέργειας. Το φαράγγι φιλοξενεί πολλά σπάνια είδη της κρητικής χλωρίδας και είναι πολύ εύκολο στην πρόσβαση^[3] Το φαράγγι κατά τη Βενετική Κυριαρχία συναντάται με το όνομα Κοιλάδα Καμηλάρη (Valle Cammilari). ^[4]

Η αρχή του φαραγγιού, οικισμός

Οι νερόμυλοι

Αντλούμε από το βιβλίο/εργασία «Οι νερόμυλοι του Ρεθύμνου, Μια ιστορική προσέγγιση της ακμής και παρακμής του προβιομηχανικού οικισμού» του Μανούσου Μαραγκάκη, σε συνεργασία με τους μαθητές της ομάδας ΤΕΧΝΟΜΑΘΕΙΑ-ΜΥΛΟΜΑΘΕΙΑ του Ε.Π.Λ. Ρεθύμνου, Ρέθυμνο 1996, τις εξής πληροφορίες:

Κατά μήκος της κοίτης του ποταμού, που διασχίζει το φαράγγι, υπάρχουν χαλάσματα παλιών νερόμυλων από τους οποίους πήραν τα ονόματά τους οι προβιομηχανικοί οικισμοί Πάνω και Κάτω Μύλοι. Η ιστορία τους, καθώς και η ιστορία των νερόμυλων, ξεκινά πιθανότατα από το Μεσαίωνα. Η παλιότερη χρονολογία ύπαρξης νερόμυλων στους Μύλους έρχεται στο φως μέσα από ένα νοταριακό (συμβολαιογραφικό) έγγραφο που αφορά μια διαρκή ενοικίαση μύλου στις 31 Μαίου του 1643. Η παραγωγή και κυρίως οι αλεστικές υπηρεσίες τους ήταν ιδιαίτερα σημαντικές κατά τους περασμένους αιώνες, γιατί τροφοδοτούσαν αδιάκοπα την πόλη του Ρεθύμνου και τις γύρω περιοχές με αλεύρι για αρτοσκευάσματα. Ουσιαστική αιτία της δημιουργίας των μύλων στάθηκε η γεωργική πολιτική και συγκεκριμένα η πολιτική για το σιτάρι, την παραγωγή και τη μεταποίησή του, που εφάρμοσαν οι Ενετοί μετά από χρόνιες παραινέσεις προς τη Γαληνοτάτη Δημοκρατία της Βενετίας. Η πολιτική αυτή της σιτάρκειας που εφαρμόστηκε από τους κατακτητές Βενετούς, ήταν έργο μεγίστης στρατηγικής σημασίας για την ανεξαρτησία, σε περίοδο αποκλεισμών του νησιού από εχθρικούς στόλους.

Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας οι περισσότεροι Τούρκοι κατοικούσαν στους Κάτω Μύλους καθώς και σε διάσπαρτες μυλοκατοικίες και αγροικίες κατά μήκος του ποταμού και βορειότερα, μέχρι τον Άγιο Μάρκο. Τα εδάφη στην περιοχή αυτή τα διάλεξαν οι Τούρκοι γιατί ήταν πιο παραγωγικά, τα νερά περισσότερα, τα πηγάδια ψηλότερα για μεγαλύτερη ενέργεια στους νερόμυλους και η αγορά του Ρεθύμνου πιο κοντά. Οι Τούρκοι αποκαλούσαν τον οικισμό Δεϊμενλού ή Δεϊμενλίκ, που σημαίνει μύλοι-μυλότοπος. Στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής επαναλειτούργησαν εντονότερα 10 νερόμουλοι γιατί οι ντιζελοκίνητοι αλευρόμυλοι της πόλης σταμάτησαν να λειτουργούν από έλλειψη καυσίμων.
Το 1963 το Υπουργείο Κοινωνικών Υπηρεσιών μετά από έκθεση γεωλόγου αποφάσισε τη μεταφορά του οικισμού. Για το σκοπό αυτό απαλλοτριώθηκε η περιοχή «Φραχτό» και παραχωρήθηκαν 20 οικόπεδα σε ισάριθμες οικογένειες και διατέθηκαν πιστώσεις για έργα υποδομής. Το 1972 παραδόθηκαν οι νέες οικίες ενώ εγκαταλείφθηκαν υποχρεωτικά και οριστικά οι δύο οικισμοί, Πάνω και Κάτω Μύλοι. Υπάρχουν ακόμα απομεινάρια του υδροδικτύου καθώς και αποσαθρωμένα εξαρτήματα του μηχανισμού των νερόμυλων, που άρχισαν να φθίνουν στο τέλος του 19ου αιώνα και εγκαταλείφθηκαν σταδιακά από τις αρχές του 20ου αιώνα.

Το φαράγγι

Αυτό το καταπράσινο φαράγγι φιλοξενεί πολλά σπάνια είδη της κρητικής χλωρίδας. Η είσοδός του είναι στα νότια του χωριού Χρωμοναστήρι και η έξοδός του κοντά στο Ξηρό Χωριό.^[5]. Η περιήγηση του φαραγγιού είναι δυνατή μόνο με τα πόδια, με δίωρη διαδρομή που αποζημιώνει τους περιηγητές της με μοναδικές δροσιστικές εικόνες αναψυχής, ιδιαίτερα την άνοιξη και τον καλοκαίρι.^[6] Το φαράγγι είναι κυριολεκτικά πνιγμένο μέσα στο πράσινο και ξεχωρίζει κανείς τα ερείπια των πετρόκτιστων κατοικιών των δύο οικισμών και τα απομεινάρια από τους τριάντα περίπου νερόμυλους που υπήρχαν. Οι περισσότεροι νερόμυλοι βρίσκονται κατανεμημένοι κατά μήκος του Μυλωνιανού ρυακιού, η δε πρόσβαση σε αυτούς δεν είναι ιδιαίτερα εύκολη λόγω της απότομης γεωμορφίας και του ανάγλυφου της περιοχής. Τα νερά από το Χρωμοναστηριανό και Καπεδιανό ρυάκι ενώνονται και δημιουργούν το Μυλωνιανό ρυάκι που ενισχυμένο από τις γύρω πηγές, του Αγίου Αντωνίου, των Πέντε Παρθένων και άλλων μικρότερων μετάφερε μεγάλη ποσότητα νερού για όλο το χρόνο και έδινε κίνηση σε όλους τους μύλους συγχρόνως, τα νερά δε αυτά κατέληγαν βορειότερα στον ποταμό Πλατανέ.